Łańcuch dostaw to skomplikowany system, który obejmuje procesy od zaopatrzenia przez produkcję do dostarczenia produktu do klienta. Współczesne przedsiębiorstwa zanurzone w świecie globalnych łańcuchów dostaw muszą nie tylko działać sprawnie, ale także stale doskonalić swoje procesy. Aby skutecznie zarządzać tym procesem, niezbędne są odpowiednie narzędzia pomiarowe. Kluczową rolę odgrywają mierniki i wskaźniki logistyczne, które umożliwiają przedsiębiorstwom zrozumienie, ocenę i optymalizację swoich łańcuchów dostaw.
W tym artykule zajmiemy się nie tylko ogólną charakterystyką i omówieniem wskaźników logistycznych, ale także przedstawimy wzory, aby czytelnik mógł wykorzystać je do analizy i optymalizacji procesów w swoim magazynie.
Czym są KPI w logistyce?
Kluczowe Wskaźniki Efektywności, znane także jako KPI (Key Performance Indicators), w logistyce są miarami wykorzystywanymi do oceny i monitorowania skuteczności działań w ramach łańcucha dostaw. Dzięki porównaniu wyników badanego okresu z danymi historycznymi przedsiębiorstwa mogą ocenić efektywność danego procesu. Pomaga to zidentyfikować obszary wymagające optymalizacji oraz dostosować strategie logistyczne do dynamicznych wymogów rynku. W skrócie, KPI w logistyce stanowią kluczowe narzędzie do pomiaru i doskonalenia wydajności w obszarze łańcucha dostaw, co przekłada się na konkurencyjność na rynku.
Samo liczenie wskaźników logistycznych to nie wszystko! Zacznij od wyznaczenia celu
Warto zaznaczyć, że pojedyncze wskaźniki KPI stanowią jedynie część równania. Aby podejmować trafne decyzje operacyjne, kluczowe jest ustalenie konkretnych celów wydajnościowych. Nie tylko dostarczają one kontekstu dla wskaźników, ale także określają precyzyjne punkty docelowe, jakie magazyn chce wypracować w określonym czasie. Cele nie tylko pomagają ocenić obecną efektywność, ale również stanowią wyznacznik postępów, tworząc ramy referencyjne dla skutecznych działań korygujących i doskonalących. Ostatecznie, to właśnie zestawienie wskaźników logistycznych z dobrze określonymi celami stanowi solidną podstawę dla precyzyjnego zarządzania magazynem.
Jak wyznaczyć wskaźniki logistyczne?
Pomocne przy wyznaczaniu wskaźników efektywności jest zrozumienie celów biznesowych firmy. Takim celem może być między innymi redukcja kosztów, przyspieszenie czasu realizacji zamówień, poprawa jakości usług lub zwiększenie satysfakcji klienta. Po skonkretyzowaniu co chcemy osiągnąć, z perspektywy całej firmy, możemy podzielić cel ogólny na mikro-cele (KPI), które po zsumowaniu staną się miarą osiągnięcia punktu docelowego. Dla przykładu chcąc podnieść poziom zadowolenia klientów, mierzenie takich wskaźników, jak terminowość realizacji zamówień oraz terminowość doręczeń w określonym czasie będzie kluczowe.
Przykłady mierników i wskaźników logistycznych w zależności od etapu łańcucha dostaw
Podstawą do określenia wskaźników efektywności najczęściej są procesy wyszczególnione w łańcuchu dostaw. Pod spodem prezentujemy przykładowe wskaźniki efektywności, które pomagają zmierzyć poszczególne etapy łańcucha dostaw.
KPI zaopatrzeniowe
Wskaźniki efektywności związane z zaopatrzeniem umożliwiają monitorowanie i ocenę efektywności operacji związanych z zaopatrzeniem, czyli zakupem surowców lub produktów. Ich wynik jest również podstawą do prowadzenia negocjacji z dostawcami, którzy nie wywiązują się ze swoich zobowiązań.
Wskaźnik liczby wadliwych dostaw
Nazywany również wskaźnikiem wadliwych dostaw (Defective Delivery Rate). To metryka oceniająca częstość dostaw, które zawierają błędy, niezgodności lub uszkodzenia. Jest to kluczowy wskaźnik dla firm, które pragną monitorować jakość swoich dostaw, a także ocenić skuteczność zarządzania dostawcami. Wskaźnik ten wyraża procentową ilość dostaw, które zawierają wady w stosunku do ogólnej liczby dostaw. Im niższy wskaźnik, tym lepiej, sugerując wyższą jakość procesu dostawczego.
Wskaźnik poziomu rzetelności dostawców
Wskaźnik ten jest istotnym narzędziem oceny skuteczności dostawców pod kątem terminowości dostaw. Wyraża procent zamówień otrzymanych po przekroczeniu ustalonego terminu w stosunku do ogólnej liczby odebranych zamówień. Im niższy wskaźnik, tym rzetelniejszy dostawca. Wskaźnik rzetelności dostawców pozwala firmom oceniać, na ile dostawcy dotrzymują ustalonych terminów dostaw. Monitorowanie tego miernika pozwala zidentyfikować dostawców nierzetelnych. Wiedza ta pozwoli uniknąć opóźnień w procesie produkcyjnym i utrzymać płynność w łańcuchu dostaw.
Wskaźnik terminowości realizacji złożonych zamówień
Wskaźnik terminowości realizacji złożonych zamówień, znany również jako Lead Time, to miara czasu, jaki upływa od momentu złożenia zamówienia przez dział zakupów do chwili przyjęcia zamówionych produktów w magazynie. Wskaźnik ten wyraża ilość dni, godzin lub innej jednostki czasowej, jaka potrzebna jest na przetransportowanie produktu od dostawcy do klienta. Im krótszy Lead Time, tym lepiej.
KPI transportowe
Wskaźniki transportowe są istotnym narzędziem oceny procesów przemieszczania towarów. Zarówno do magazynu, jak i z magazynu do klienta docelowego. Poniżej przedstawiamy dwa mierniki transportowe, z czego pierwszy odnosi się do transportu surowców/ produktów do magazynu, natomiast drugi będzie szczególnie istotny w przypadku dystrybucji (końcowy etap łańcucha dostaw obejmujący dostarczenie zamówień do klienta docelowego).
Wskaźnik terminowych dostaw
Wskaźnik WTD, nazywany również OTD (ang. On-Time Delivery), to miernik, który wykorzystywany jest do mierzenia poziomu realizacji zamówień u dostawców zewnętrznych, co w dłuższej perspektywie pozwala zidentyfikować nierzetelnych dystrybutorów. Monitorowanie tego wskaźnika pozwala ocenić efektywność dostaw zarówno produktów, jak i usług. W przypadku wartości bliskich 100%, oznacza to, że niemal wszystkie dostawy odbywają się zgodnie z harmonogramem.
W praktyce, monitorowanie wskaźnika terminowych dostaw pozwala przedsiębiorstwom zidentyfikować niesolidnych dostawców. Firma może wykorzystać te informacje do podejmowania decyzji dotyczących współpracy z danym dostawcą, poszukiwania alternatywnych źródeł dostaw lub negocjacji warunków kontraktowych w celu poprawy punktualności dostaw.
Wskaźnik stopnia wykorzystania floty
Wskaźnik wykorzystania floty ocenia efektywne wykorzystanie dostępnej przestrzeni ładunkowej lub nośności pojazdów. Wskaźnik ten pomaga określić, jak skutecznie wykorzystywana jest flota transportowa, co wpływa na koszty operacyjne oraz emisję CO2. Skuteczne wykorzystywanie floty prowadzi do minimalizacji pustych przejazdów, redukcji kosztów transportu oraz zwiększenia rentowności operacji logistycznych.
Regularne monitorowanie wskaźnika wykorzystania floty pozwala identyfikować okresy niskiego obciążenia i podejmować działania korygujące, takie jak optymalizacja tras, konsolidacja ładunków czy zwiększenie efektywności załadunku.
KPI magazynowe
Wskaźniki magazynowe służą do kontroli zachodzących w magazynie procesów, takich jak: przyjęcia, magazynowanie, kompletacja czy zarządzanie przestrzenią magazynową. W niniejszym artykule skupimy się na wskaźnikach dotyczących kompletacji zamówień, gdyż jest to najbardziej czasochłonny i problematyczny proces zachodzący w każdym magazynie. Przedstawione poniżej wskaźniki pomogą zmierzyć i ocenić jego efektywność.
Wskaźnik poprawności kompletacji
Wskaźnik PK koncentruje się na dokładności procesu kompletacji zamówień. Pomiar tego wskaźnika pozwala na ocenę stopnia zgodności produktów zebranych podczas zbiórki z tymi zamówionymi przez klienta. Danych do analizy dostarczyć nam może pracownik odpowiedzialny za proces pakowania, który porównując produkty skompletowane z tymi, z zamówienia weryfikuje poprawność poprzedniego procesu. Kontrola tego aspektu jest istotna, ponieważ wysoka poprawność kompletacji przekłada się na zwiększenie satysfakcji klienta.
Wartość wskaźnika bliska 100% świadczy o wysokiej dokładności pracy magazynierów podczas zbiórki. Z kolei niska wartość może sygnalizować potrzebę ulepszeń w obszarze organizacji magazynu. W takim przypadku korzystne może okazać się wdrożenie systemu WMS (Warehouse Management System), który usprawni proces kompletacji i zminimalizuje ryzyko błędów ludzkich.
Wskaźnik stopnia realizacji zamówień
Współczynnik stopnia realizacji zamówień, znany również jako order fill rate, to miara, która określa, w jakim stopniu magazyn jest w stanie dostarczyć wszystkie zamówione produkty zgodnie z ustalonym harmonogramem. Ten współczynnik mierzy efektywność realizacji zamówień, a jego wartość jest wyrażana jako procentowy stosunek liczby zamówionych jednostek, które faktycznie zostały dostarczone, do ogólnej liczby zamówionych jednostek.
W praktyce, wysoki WSRZ oznacza, że magazyn skutecznie dostarcza większość lub wszystkie zamówione produkty, co jest istotne dla zadowolenia klienta oraz sprawnego funkcjonowania łańcucha dostaw. Natomiast spadki w wartości mogą wskazywać na potrzebę wprowadzenia istotnych zmian w procesie przetwarzania zamówień, kompletacji lub wysyłki towaru do klienta. Utrzymywanie wysokiego wskaźnika realizacji zamówień przyczynia się do utrzymania wysokiego poziomu satysfakcji klienta.
Średni czas obsługi zamówień
Pomiar wskaźnika średniego czasu obsługi zamówień pozwala na ocenę czasu, jaki upływa od momentu złożenia zamówienia przez klienta do chwili odłożenia gotowej do wysłania przesyłki w odpowiednie miejsce w magazynie. Kontrola tego aspektu jest niezwykle istotna, ponieważ krótki czas obsługi przekłada się na zwiększenie zadowolenia klienta.
Analiza tego wskaźnika pozwala na dokładne monitorowanie efektywności procesów obsługi zamówień. Niska wartość ŚCOZ jest zwykle postrzegana pozytywnie, odzwierciedlając szybkość i sprawną obsługę zamówień. Z kolei wysoka wartość może sugerować potencjalne opóźnienia lub problemy w procesie obsługi. Rozwiązaniem doraźnym może być wysyłka paczek kurierem ekspresowym, co w dłuższej perspektywie okazuje się być nieopłacalne ze względu na koszty transportu. Chcąc rozwiązać problem kompleksowo warto zainteresować się tematem systemów WMS, które wspierają zbiórkę towarów za pomocą różnych metod kompletacji. Dzięki wykorzystaniu metody multipickingu, czyli zbiórki kilku zamówień jednocześnie, czas potrzebny na obsługę zamówień zostaje znacznie zminimalizowany.
KPI dotyczące zapasów
Wskaźniki związane z zapasami dostarczają informacji na temat przepływu zapasów w magazynie. Pełnią one istotną rolę w monitorowaniu, zarządzaniu i optymalizacji stanów magazynowych. Skuteczne monitorowanie tych wskaźników umożliwia firmom utrzymanie optymalnego poziomu zapasów, minimalizując tym samym ryzyko związane z przestarzałością towarów. To z kolei przekłada się na zmniejszenie kosztów magazynowania. Oto kilka KPI związanych z zarządzaniem zapasami.
Stopień wykorzystania magazynu
Miernik pozwalający sprawdzić, jak skutecznie firma wykorzystuje dostępną przestrzeń w magazynie. Wysoki wskaźnik stopnia wykorzystania magazynu oznacza, że przedsiębiorstwo sprawnie gospodaruje dostępną przestrzenią, co przekłada się na minimalizację kosztów magazynowania. Zarządzanie tym wskaźnikiem wymaga regularnej oceny struktury zapasów, sezonowych zmian w popycie oraz elastycznego dostosowywania przestrzeni magazynowej do bieżących potrzeb przedsiębiorstwa.
Wskaźnik rotacji zapasów
Pomiar tego wskaźnika koncentruje się na ocenie, jak szybko przedsiębiorstwo obraca swoimi towarami. Kontrola tego aspektu jest kluczowa, gdyż wysoka rotacja zapasów oznacza, że produkty są składowane i sprzedawane w krótkim czasie, co ma bezpośredni wpływ na minimalizację kosztów magazynowania.
Analiza tego wskaźnika pozwala na dokładne monitorowanie wydajności zarządzania zapasami, co ma bezpośrednie przełożenie na minimalizację środków finansowych zamrożonych w towarze. Wartość wskaźnika RZ powinna być utrzymywana na odpowiednim poziomie, co z jednej strony minimalizuje koszty magazynowania, a z drugiej zapewnia stałą dostępność produktów dla klientów.
Wskaźnik pokrycia zapasów
Wskaźnik pokrycia (ang. Stock Coverage Ratio) to istotny miernik w kontekście zarządzania zapasami i dostępnością produktów w magazynie. Pozwala oszacować okres, przez jaki magazyn jest w stanie zaspokajać zapotrzebowanie klientów na dany towar, bez konieczności uzupełniania stanu magazynowego. Tak więc wartość wskaźnika może być podstawą do podejmowania decyzji dotyczących dostaw. Jeżeli przy obecnym tempie sprzedaży wskaźnik sygnalizuje, że magazyn jest w stanie pokryć sprzedaż jeszcze przez kilka dni, to jasny komunikat informujący o konieczności uzupełnienia stanów magazynowych.
Regularne monitorowanie WP pozwala:
- dostosowywać politykę magazynową do zmieniających się warunków rynkowych, sezonowych trendów czy promocji,
- minimalizować ryzyko niedoboru towarów,
- utrzymywać równowagę między dostępnością a kosztami magazynowania.
Wskaźnik pokrycia stanowi ważne narzędzie w zarządzaniu zapasami, pomagając firmom odpowiednio skalować ilości składowanego towaru w zależności od aktualnego popytu na rynku.