Magazyny stanowią kluczowe ogniwo w łańcuchu dostaw, pełniąc rolę strategicznych punktów, w których odbywają się procesy przechowywania, kompletacji i dystrybucji różnorodnych towarów. W miarę ewolucji technologii i zmieniających się potrzeb rynku, różnorodność magazynów i ich układów staje się coraz bardziej złożona i dostosowywana do specyfiki przechowywanych produktów. W niniejszym artykule dokładnie rozpatrzymy na czym polega owa różnorodność magazynów, wynikająca z różnych klasyfikacji.
Omówimy również najpopularniejsze układy technologiczne, a także podział na kluczowe strefy, które odgrywają istotną rolę w zapewnieniu płynności operacji magazynowych.
Definicja magazynu
Magazyn to specjalnie zaprojektowana i zorganizowana przestrzeń, mająca na celu przechowywanie, zarządzanie oraz kontrolowanie znajdujących się w nim zasobów. Magazyny pełnią kluczową rolę w łańcuchu dostaw, umożliwiając składowanie produktów w sposób zorganizowany, efektywny i bezpieczny.
W praktyce mamy do czynienia z wieloma rodzajami magazynów, których klasyfikacja odbywa się na różne sposoby, zależnie od kryteriów analizy. Oto kilka klasyfikacji magazynów według różnych kategorii.
Klasyfikacja magazynów ze względu na konstrukcję
Magazyny otwarte
Magazyny otwarte cechują się tym, że przestrzeń przechowalnicza, nie posiada ścian oraz dachu. Są to przeważnie place składowe lub terminale kontenerowe, w których przechowuje się produkty odporne na warunki atmosferyczne np. drewno, piasek, żwir, wyroby stalowe i żeliwne, materiały budowlane ceramiczne – np. pustaki.
Magazyny półotwarte
Magazyny półotwarte to obiekty, które posiadają częściową ochronę przed warunkami atmosferycznymi. Zazwyczaj mają dwie lub trzy ściany, częściowe zadaszenie i przynajmniej jeden bok odsłonięty. Przykładem mogą być wiaty lub zasieki budowlane. Przechowuje się w nich produkty wymagające przepływu powietrza, które częściowo są odporne na warunki atmosferyczne np. cement w workach lub gips.
Magazyny zamknięte
Magazyny zamknięte to obiekty, które są w pełni osłonięte i zabezpieczone przed warunkami atmosferycznymi. Posiadają stałe ściany boczne i dach, co zapewnia pełną ochronę przechowywanym produktom. Przykładem mogą być namioty lub hale budowlane (murowane lub stalowe). Zalicza się do nich również zbiorniki naziemne i podziemne (np. na smołę lub asfalt), kontenery (np. na materiały łatwopalne i wybuchowe) oraz silosy (np. na zboża lub cement). Przechowuje się w nich towary nieodporne na warunki atmosferyczne, które dodatkowo mogą wymagać spełnienia dodatkowych wymogów (np. odpowiednia, utrzymywana w stałym zakresie, temperatura).
Typy magazynów ze względu na wysokość składowania towarów
Magazyny niskiego składowania
Magazyny niskiego składowania to obiekty, w których regały są stosunkowo niskie (regały o wysokości do 4,2 m). Charakteryzują się łatwym dostępem do większości przechowywanych materiałów, co sprawia, że są idealne dla towarów o wysokiej rotacji.
Magazynu średniego składowania
Magazyny średniego składowania to obiekty, w których regały są umiarkowanej wysokości (od 4,2 m do 7,2 m), co umożliwia łatwy dostęp do większości przechowywanych produktów bez konieczności korzystania z zaawansowanych systemów podnoszenia.
Magazyny wysokiego składowania
Magazyny wysokiego składowania to obiekty, w których regały sięgają dużych wysokości (powyżej 7,2 m), umożliwiając maksymalne wykorzystanie przestrzeni w pionie. Bardzo często w obiektach takich występują paletowe regały wysokiego składowania.
Rodzaje magazynów ze względu na rodzaj składowanych produktów
Magazyny jednostek ładunkowych
Magazyny jednostek ładunkowych to obiekty, które są specjalnie zaprojektowane do efektywnego przechowywania, manipulowania i transportowania jednostek ładunkowych. Jednostki ładunkowe to zazwyczaj kartony, palety, kontenery, skrzynie lub inne standardowe jednostki transportowe, które ułatwiają zarządzanie i przemieszczanie produktów w magazynie oraz podczas transportu.
Magazyny towarów sypkich
Magazyny towarów sypkich to miejsca przeznaczone do przechowywania i składowania substancji o sypkiej strukturze, np. zboże, sól, mąka, cukier czy piasek, które wymagają ochrony przed czynnikami zewnętrznymi. Przykładem takich magazynów są np. silosy zewnętrzne lub wewnętrzne oraz magazynu, w których przechowywane są towary w workach składowane na paletach.
Magazyny gazów i cieczy
Magazyny gazów i cieczy to struktury lub instalacje zaprojektowane do bezpiecznego przechowywania substancji w postaci gazów lub cieczy. Do ich magazynowania wykorzystywane są dedykowane do tego zbiorniki o odpowiedniej pojemności i specyfikacji technicznej, które minimalizują ryzyko skażenia środowiska. Najczęściej spotykane są zbiorniki naziemne i podziemne, które wykorzystywane są zarówno do magazynowania gazów (np. gazu ziemnego), jak i cieczy (np. oleje, paliwa, chemikalia).
Magazyny specjalne
Magazyny specjalne to obiekty przeznaczone do przechowywania i obsługi towarów o szczególnych wymaganiach lub charakterystykach. Mogą obejmować różnorodne branże i rodzaje towarów. Przykładem mogą być magazyny chłodnicze i mroźnicze przeznaczone do przechowywania towarów wymagających niskich temperatur, takich jak świeże produkty spożywcze czy leki. Innym przykładem mogą być magazyny substancji, w których przechowuje się i obsługuje substancje niebezpieczne. Warto wspomnieć, że w przypadku towarów niebezpiecznych magazyn należy odpowiednio zabezpieczyć, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Klasyfikacja magazynów ze względu na ich zastosowanie
Magazyn tranzytowy
Magazyny tranzytowe nazywane są również magazynami przeładunkowymi to obiekty służące do tymczasowego przechowania towarów w trakcie ich przemieszczania między punktem A, a B. Są kluczowym elementem łańcucha dostaw, umożliwiając składowanie towarów na krótki okres czasu. Magazyny te są zazwyczaj zlokalizowane blisko głównych szlaków transportowych, takich jak porty, lotniska czy węzły logistyczne.
Magazyn dystrybucyjny
Magazyny dystrybucyjne to obiekty przeznaczone do gromadzenia, sortowania i rozdzielania towarów przed ich dostarczeniem do klientów lub punktów sprzedaży detalicznej. Pełnią kluczową rolę w łańcuchu dostaw, umożliwiając skuteczną dystrybucję produktów na obszarze geograficznym, który obsługują.
Magazyn produkcyjny
Magazyny produkcyjne to miejsca, w których przechowuje się surowce, komponenty i półprodukty niezbędne do procesu produkcji. Mają na celu minimalizację czasu przestoju w produkcji poprzez zapewnienie stałego dostępu do niezbędnych surowców. Często magazyny te przechowują także gotowe produkty w oczekiwaniu na dalsze etapy produkcji lub wysyłkę.
Rodzaje magazynów w systemie magazynowym
Magazyn fizyczny
Magazyn fizyczny to rzeczywiste miejsce, gdzie przechowuje się i zarządza produktami. Jest to fizyczna infrastruktura, w której odbywają się procesy magazynowe takie jak: przyjęcia towarów, składowanie, oraz dystrybucja. Magazyny fizyczne są punktem wyjścia do tworzenia magazynów logicznych i wirtualnych.
Magazyn logiczny
W celu usprawnienia pracy na magazynie wyznacza się obszary robocze, które można nazwać również magazynami logicznymi lub strefami. Obszary te grupują operacje magazynowe według ich charakteru oraz miejsca w danym fragmencie magazynu fizycznego. Przykładem może być strefa dostaw, strefa kompletacji, strefa zapasu magazynu lub strefa załadunku. Obszar może obejmować cały magazyn fizyczny lub jego część.
Magazyn wirtualny
Magazyny fizyczne wraz z ich podziałem na strefy są często odwzorowywane w systemach WMS (ang. Warehouse Management System), gdzie przybierają formę magazynów wirtualnych. Celem takiego działania jest ułatwienie zarządzania przepływem towarów w firmie oraz możliwość konfigurowania i kontrolowania procesów magazynowych zachodzących w magazynie fizycznym.
Strefy magazynowe
Strefa przyjęć
Przestrzeń w magazynie przeznaczona do czynności związanych z przyjęciem dostaw towaru. To obszar, w którym towar jest dostarczany przez dostawcę i wprowadzany do systemu magazynowego.
Strefa składowania
Obszar w magazynie, w którym odbywa się przechowywanie towaru. Znajdujące się w niej towary pełnią rolę zapasu magazynowego, który może być składowany luzem lub na paletach i umieszczany na regałach lub w polach odkładczych.
Strefa kompletacji
Wydzielona przestrzeń, w której pracownicy magazynu zbierają produkty z różnych miejsc składowania w celu utworzenia kompletnych zamówień. Niektóre magazyny nie mają osobnej strefy kompletacji, a zbiórka odbywa się w strefie składowania.
Strefa wydań
Obszar w magazynie, do którego trafiają skompletowane, zapakowane zamówienia przygotowane do wysyłki. W tej strefie odbywa się załadunek towarów na środki transportu.
Strefa kontroli jakości
Warto zaznaczyć, że nie jest to obszar, który występuje obowiązkowo w każdym magazynie. W zależności od jego specyfiki oraz towarów jakie się w nim znajdują może być osobną przestrzenią lub współdzielić obszar ze strefą przyjęć. W obszarze tym produkty są oceniane pod kątem ewentualnych uszkodzeń oraz wad fabrycznych. Kontrola obejmuje również przeprowadzanie testów jakości, aby upewnić się, że towary spełniają określone standardy. Strefa kontroli jakości może również służyć jako obszar karencji/kwarantanny dla nowych dostaw.
Strefa pakowania
Strefą pakowania nazywamy obszar, w którym pracownicy przydzieleni do stanowisk pakowania sprawdzają zgodność skompletowanych towarów ze złożonym zamówieniem oraz zabezpieczają produkty, przed dalszą podróżą do klienta docelowego. W tej strefie jest również realizowana usługa VAS (usługi i czynności dodatkowe, które operator logistyczny zgodnie z oczekiwaniami klienta wykonuje na towarze, zwiększając jego wartość dla odbiorcy ostatecznego, np. etykietowanie, przepakowywanie czy wieszakowanie) oraz dobywa się proces generowania listów przewozowych, które naklejane są na gotowe do wysyłki zamówienia.
Układy technologiczne magazynów
Układ technologiczny to plan podziału magazynów na strefy. Każdy z zaprezentowanych układów różnić się będzie rozmieszczeniem 3 newralgicznych stref: przyjęć, składowania i wydań, co przekładać się będzie na przebieg procesów magazynowych.
Układ przelotowy
W magazynie o układzie przelotowym towar przyjmowany jest po jednej stronie obiektu, a wydawany po przeciwnej. Obie strefy są rozdzielone przez obszar składowania towaru. Charakterystyczna dla tego układu technologicznego jest liniowość (pomieszczenia rozmieszczone są po linii prostej) oraz wyraźne oddzielenie strefy przyjęcia od strefy wydania.
- strefy przyjęć i wydań znajdują się po dwóch stronach strefy składowania, przez co drogi transportowe się nie krzyżują. Minimalizuje to ryzyko omyłkowego wydania towaru,
- liniowość tego układu sprawia, że kierunek przepływu towarów jest uporządkowany i sprawny,
- oddzielne place manewrowe dla strefy przyjęcia i wydania sprawiają, że problem blokowania ramp przeładunkowych nie występuje.
- ze względu na to, że strefy przyjęć i wydań znajdują się po dwóch stronach strefy składowania ładunki muszą przebyć długą drogę,
- oddzielne place manewrowe dla strefy przyjęcia i wydania wymagają zapewnienia dużej przestrzeni zarówno w środku, jak i dookoła magazynu.
Układ kątowy
Podobnie jak w przypadku układu przelotowego strefę przyjęć i wydań oddziela od siebie strefa składowania. Różnica polega jednak na tym, że w przypadku układu kątowego strefa przyjęć i wydań leży na sąsiadujących ze sobą ścianach budynku, a nie na przeciwległych, jak było w poprzednim układzie. Funkcjonalnie magazyn zorganizowany kątowo przypomina obiekt o układzie przelotowym, tak więc korzyści wynikające z zastosowania tego układu będą podobne do układu przelotowego.
- możliwość różnicowania dróg przemieszczania ładunków,
- rozdział przepływu towarów przyjmowanych i wydawanych,
- oddzielne place manewrowe dla strefy przyjęcia i wydania (brak blokowania rampy).
- strefy przyjęć i wydań znajdują się po dwóch stronach strefy składowania, co przekłada się na długą drogę przemieszczania ładunków,
- oddzielne place manewrowe dla strefy przyjęcia i wydania wpływają na duże wykorzystanie terenu działki.
Układ workowy
Grafika 1
Grafika 2
W przypadku magazynów o układzie workowym strefy przyjęć oraz wydań nie są rozdzielone strefą składowania. Znajdują się obok siebie, po jednej stronie budynku. Obiekty zorganizowane w taki sposób mogą:
- mieć oddzielną strefę przyjęć i wydań (grafika 1).
- mieć współdzielić przestrzeń przyjęć i wydań (grafika 2).
Organizacja magazynów z użyciem tego układu daje dużą elastyczność rozmieszczania towarów, np. ze względu na ich rotację, równocześnie pozostawiając maksymalną powierzchnię dla strefy składowania.
- skrócenie tras transportowych,
- elastyczność w kierowaniu pracami w działach przyjęć i wydań,
- wspólny dla przyjęć i wydań plac manewrowy – lepsze zagospodarowanie działki,
- wspólne rampy dla dostaw i wysyłek.
- koncentracja dużej ilości pracowników oraz środków transportu (zwiększenie ryzyka kolizji),
- ryzyko pomyłki (towary przyjmowane i wydawane znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie).